Dy ēėshtje e kanė trazuar opinion publik shqiptar ditėt e fundit. Ēėshtja e parė i takon botimit tė enciklopedisė maqedone, ku hasen shtrembėrime tė qėllimta sa i takon historisė sė shqiptarėve dhe fyerje qė shkojnė deri nė cilėsime "komb barbar", "ardhacakė", "njerėz tė zbritur nga mali", e tė tjera tė kėtij lloji. Nga ana tjetėr, ende pa u mbyllur debati mbi kėtė botim, nė media shpėrthyen reagime tė ashpra mbi njė tekst shkollor, pikėrisht "Historia e klasės 12", ku vihet re njė politizim i skajshėm i historisė sė ditėve tė sotme, por edhe keqkuptime tė rėnda pėr ngjarje e personazhe tė historisė tonė nė shekuj. Ēfarė fshihet pas kėtyre dy ngjarjeve dhe si do tė mund t'i analizonim ato sot, duke ndjekur ato shtresa tė gjykimit me tė cilat nuk arrijmė tė pėrballemi sa kohė qė i shohim debatet dhe konfliktet nė sipėrfaqe. Profesor Rexhep Qosja nuk ishte prononcuar deri mė sot pėr kėto dy ngjarje. Si ēdo herė, ai parapėlqen tė marrė kohėn e duhur pėr tė mbėrritur nė njė gjykim final. Dhe, ja tek reagon pėrmes kėsaj interviste ekskluzive, pėr herė tė parė mbi botimin e enciklopedisė maqedonase dhe rreth skandalit tė tekstit tė historisė pėr klasėn 12. Linjat e kėsaj bisede janė tė shumta dhe mjaft kurioze. Por, mund tė veēojmė qė nė krye vetėm disa prej tyre. Ēfarė e cenon tė ardhmen e shqiptarėve sipas gjykimit tė tij nė kėto kushte ku ndodhemi sot? Pse mendon Qosja se Kosova do tė bashkohet shumė shpejt me Shqipėrinė dhe pse shqiptarėt e Maqedonisė i duhen me ēdo kusht shtetit maqedonas? Akademiku kėmbėngul se teksti i historisė botuar nė Tiranė ėshtė njė kėrcėnim pėr historinė e shqiptarėve dhe nė tė ka aq shumė linja qė i shėrbejnė si frymėzim akademisė maqedonase, dhe simotrave tė saj. Pse Berisha e shpartalloi Akademinė e Shkencave tė Shqipėrisė? Akademiku thekson se ky libėr zbulon planet e kryeministrit pėr ta mbyllur historinė e shqiptarėve me historinė e Sali Berishės dhe tė partisė sė tij. A ishte '97 njė rebelin komunist? Akademiku Qosja ka njė kėndvėshtrim befasues pėr kėtė ngjarje...

A mund tė themi se shqiptarėt gjenden sot para njė kėrcėnimi serioz sa i takon historisė sė tyre, traditės, vetė identitetit? Si i komentoni kėto dy ngjarje?

- Enciklopedia e Maqedonisė, qė u botua dhe u pėrurua kėto ditė nė Akademinė e Shkencave tė Maqedonisė, deshėn s'deshėn ta pranojnė politikanėt dhe intelektualėt maqedonas, deshėn s'deshėn ta pranojnė politikanėt dhe intelektualėt shqiptarė, deshėn s'deshėn ta pranojnė politikanėt dhe intelektualėt e popujve dhe tė shteteve tė tjetra ballkanike, e tregon gjendjen dhe e tregon qėndrimin thelbėsor tė kėtyre popujve dhe shteteve tė tyre ndaj njėri-tjetrit. I shikuar prej sė jashtmi, prej sipėrfaqes, ky qėndrim sot duket i mirė, madje i pėrzemėrt, por nė thelbin e vet ėshtė ai qė ishte tradicionalisht: qėndrim nė tė cilin janė tė pėrmbajtura dyshime, paragjykime, pėrēmime, mosdurime, kur e kur urrejtje. Janė pak vite prej se shtetet ballkanike, tė kėshilluara dhe tė kushtėzuara prej SHBA-ve dhe Bashkimit Evropian, kanė filluar tė sillen sadopak normalisht njėri ndaj tjetrit, por gjatė kėtyre viteve nuk kanė mundur t'i ndryshojnė pėrmbajtjet mendore dhe ndjenjore tė krijuara me shekuj. Duhen shumė, shumė vite, shumė dhjetėra vite, qė ato pėrmbajtje tė ndryshojnė - nė qoftė se do tė ndryshojnė plotėsisht ndonjėherė! 'Historia e Popullit Shqiptar' (drejtimi natyror)12, qė u lėshua nė qarkullim nė Shqipėri, po ashtu, kėto ditė, krahas lėshimit nė qarkullim tė Enciklopedisė sė Maqedonisė, e tregon gjendjen politike, intelektuale, shkencore nė Shqipėri. Dhe, kjo gjendje, fryt i tė cilit ėshtė kjo histori, e shikuar dhe e vlerėsuar prej anės shkencore, ėshtė dėshpėruese. Stalinizmi nė historiografinė shqiptare na e thotė kjo vepėr, jo vetėm nuk ėshtė tejkaluar, por ėshtė ashpėrsuar dhe diletantizuar! Nė qoftė se autorėt e kėtij teksti nuk kanė menduar se sa e komprometojnė historiografinė shqiptare me tė, sponsorėt e tij politikė nuk kanė menduar se sa shumė e komprometon ai tekst politikėn dhe "demokracinė" e tyre. 'Historia e Popullit Shqiptar' (drejtimi natyror) 12, dėshmon, mė qartė se tė gjitha deklaratat e opozitės gjatė katėr viteve tė kaluara, se demokracia shqiptare ėshtė njė partokraci e zhytur nė korrupsion politik dhe intelektual, qė prodhon megakorrupsionin e pėrmasave tė Gėrdecit, nė nepotizėm, dhe pse jo, nė primitivizėm! A mund t'i quajmė reminishenca qė vijnė nga Akademia e dikurshme e Beogradit kėto iniciativa tė akademikėve maqedonas? A ka vend pėr njė shenjė barazimi nė kėtė mes?

Tė them sinqerisht, jam i befasuar nga befasia, pra tė pėrsėris, i befasuar nga befasia, qė shprehin intelektualėt dhe politikanėt tanė pėr shkak tė atyre qė nė atė Enciklopedi janė thėnė pėr shqiptarėt: pėr shkak tė disa tė pavėrtetave qė thuhen pėr historinė e shqiptarėve, pėr shkak tė paragjykimeve qė shprehen aty ndaj shqiptarėve dhe pėr shkak tė disa ngjyresave nėnēmuese ndaj shqiptarėve. Idetė e tilla, paragjykimet e tilla, ndjenjat e tilla ndaj shqiptarėve nuk paraqiten pėr herė tė parė nė historiografinė dhe nė publicistikėn maqedone. Ishte njė kohė kur pushteti maqedon u ndalonte shqiptarėve qė fėmijėt e tyre t'i pagėzojnė me emrat shqipe, Liridon, Liridonė, Kastriot, Vlorė, Valbonė, dhe me disa emra tė tjerė tipikė kombėtarė. Ishte njė kohė kur pushteti maqedon ua rrėnonte shqiptarėve rrethojat e shtėpive, duke cenuar ashtu rėndė identitetin dhe zakonet e tyre. Ishte njė kohė kur pushteti maqedon bėnte ēmos pėr tė rrėgjuar sa mė shumė arsimin e shqiptarėve nė Maqedoni. Ishte njė kohė kur politikanė dhe intelektualėt maqedonė kishin krijuar njė aleancė tė fuqishme kundėrshqiptare me politikanėt dhe intelektualėt serbė, sidomos pas vitit 1981, sado jo vetėm pas kėtij viti. Unė, qė kam shkruar shumė herė kundėr kėsaj politike serbo-maqedone dhe ato shkrime jam detyruar t'i botoj nė Kroaci dhe nė Slloveni sepse nuk mė botoheshin as nė Shkup, as nė Prishtinė, e di mirė prej ēfarė idesh, ēfarė paragjykimesh dhe ēfarė ndjenjash pėrbėhej ajo politikė serbo-maqedone ndaj shqiptarėve.

Tė gjitha ato mendime jo shkencore pėr shqiptarėt, tė gjitha ato paragjykime ndaj shqiptarėve, tė gjitha ato ndjenja mosdurimi ndaj shqiptarėve nė historiografinė maqedone, janė marrė qė herėt prej historiografisė, prej etnografisė, prej publicistikės, mė nė fund, prej letėrsisė serbe. Nuk ka dyshim se njė numėr i historianėve, i etnografėve, i publicistėve, i shkrimtarėve maqedonė janė nxėnės tė vjetėr shpirtėrorė tė shkencės, tė publicistikės dhe tė letėrsisė serbe. Ne, me tė drejtė po reagojmė ndaj Enciklopedisė sė Maqedonisė, por nuk po reagojmė ndaj enciklopedive, ndaj historive, ndaj librave tė tjerė shkencorė, publicistikė e letrarė, qė janė nė qarkullim nė Serbi, tė botuar mė herėt apo tė botuar tani, e qė janė pėrplot falsifikime tė historisė shqiptare, pėrplot paragjykime, dhe shpesh, pėrbuzje e urrejtje pėr shqiptarėt. Nė lidhje me Enciklopedinė e Maqedonisė dua tė shtoj edhe disa mendime. Nė reagimet tona nė Maqedoni, nė Kosovė dhe nė Shqipėri ndaj Enciklopedisė sė Maqedonisė, pėrpos paraqitjeve tė drejta, tė arsyeshme, tė nevojshme shkencėrisht dhe politikisht, kishte edhe diēka qė nuk mund tė quhej pėrkatėse, as mjaftueshėm politikisht e menēme. Reagimet tona tingėlluan si demonstrim i patriotizmit medial nė vend se tė ishin demonstrim i vetėdijes shkencore. Nė rastet mė tė shpeshta ne shikuam, dėgjuam dhe lexuam nė media ēka mendojnė politikanėt dhe intelektualėt e njohur mė shumė si njerėz tė politikės se sa tė shkencės pėr Enciklopedinė e Maqedonisė. Dėgjuam ēka mendojnė ata privatisht. E do tė duhej tė dėgjoheshin: pėr aspektin shkencor tė asaj Enciklopedie institucionet tona shkencore dhe shkencėtarėt tanė, kurse pėr aspektin politik institucionet tona politike dhe shtetėrore, ashtu siē e bėnė ambasada amerikane dhe ambasada britanike nė Shkup. Gjithsesi, ėshtė dashur tė mendojmė nė mos reagimet nė trajtėn e demonstrimit tė patriotizmit medial patetik mund tė na sjellin mė shumė dėm sesa dobi te ndėrkombėtarėt, tė cilėt me shumė vėmendje i pėrcjellin sjelljet dhe shprehjet tona ndaj fqinjėve tanė. Enciklopedia e Maqedonisė, ndėrkaq, mė nxiti tė mendoj edhe pėr enciklopeditė tona tė paqena. Akademia e Maqedonisė e bėn Enciklopedinė e Maqedonisė.

Akademia e Shqipėrisė ka arritur tė botojė deri tani vetėm dy vėllimet e para tė Fjalorit Enciklopedik, pra tė fjalorit enciklopedik, qė nuk e ka rėndėsinė e enciklopedisė, dhe t'i botojė aq dobėt sa duhet t'i ruash duart mos po tė priten prej letrės dhe kopertinave tė tyre - aq janė tė dobėta. Akademia e Kosovės as nuk ka bėrė enciklopedi, as fjalor enciklopedik. Dhe, as histori tė shqiptarėve, dhe as histori tė Kosovės! Me kė t'i bėjė? Kjo ėshtė e vetmja akademi nė Ballkan, dhe nė Evropė, qė nė pėrbėrje tė saj nuk e ka asnjė historian dhe asnjė arkeolog dhe asnjė leksikolog! E pse nuk e ka asnjė historian dhe asnjė arkeolog dhe asnjė leksikolog? Sepse, nė Akademi ėshtė dashur tė pranohen bashkėpartiakėt, shokėt, miqtė, pjesėtarėt e klanit tė atyre qė e kanė bėrė shtėpi private Akademinė tani e pesėmbėdhjetė vjet! E me ta projekte shkencore tė rėndėsishme, siē janė enciklopeditė, historitė e popullit, historitė e letėrsisė, fjalorėt e gjuhės letrare dhe tė gjuhės popullore, historitė e artit popullor, as nuk janė bėrė, as nuk do tė bėhen. Fatkeqėsisht! Akademia e Maqedonisė dhe Akademia e Serbisė i pėrkthejnė nė gjuhė tė huaja veprat historike kombėtare: historitė e popullit, tė letėrsisė, tė arteve tė tjera, tė artit popullor, tė mitologjisė kombėtare, kurse botimin e atyre pėrkthimeve e financojnė shteti maqedon dhe shteti serb. Ēfarė pėrkthimesh bėjnė akademitė tona? Kurrfarė! Botimin e cilave pėrkthime e financojnė institucionet tona shtetėrore? Temė pėr vajtim! Ēfarė e udhėheq Ballkanin sot, nacionalizmi apo ėndrra pėr integrim? Siē mė duket mua, Ballkanin e udhėheq sot njė dėshirė e madhe, e shprehur me retorikė dhe me patetikė, pėr integrimet euroatlantike, por pa u liruar prej nacionalizmit ku mė tė "modernizuar" e ku mė primitiv! Si e shihni tė ardhmen e shqiptarėve?

Kam shkruar apo kam folur jo pak herė nė biseda pėr mediat mbi kėtė ēėshtje. Po pėrsėris ēka kam thėnė: shqiptarėt i shoh, pas disa vitesh, tė integruar nė Bashkimin Evropian. Shqipėrinė dhe Kosovėn i shoh tė bashkuara, ndoshta edhe pa kundėrshtimin e vendeve ballkanike, sepse ashtu u lehtėsohen shqetėsimet qė kėtyre popujve ballkanikė u shkaktojnė dy shtete tė shqiptarėve. Shqiptarėt nė Maqedoni i shoh si popull shtetformues. Por, mė duhet tė shtoj: pėrfytyrimin tim pėr ardhmėrinė e shqiptarėve e cenojnė mė pak a mė shumė: propaganda fetare, mjaft e sofistikuar, nė disa media tė Tiranės, kur e kur edhe tė Prishtinės, qė flet pėr njė racizėm fetar tė ardhur prej sė jashtmi nė jetėn tonė; mimikria kolektive; korrupsioni i pandalshėm; shpėrfillja e kulturės nga institucionet politike e shtetėrore; mafia, gėnjeshtarėt dhe tė papėrgjegjshmit jo aq tė paktė nė politikė; bashkėdyzimi i primitivizmit dhe stalinizmit nė politikė!

Tė ndalemi tani nė ēėshtjen kryesore. Njė tekst historie pėr shkollat e mesme, ku gjejmė deformime tė atilla qė akademikėve maqedonas as u kanė shkuar nė mend. Nė 200 faqet e kėtij teksti, historia e 24 shekujve pėrfshihet vetėm nė 12 faqe. E nė kėtė hapėsirė mungon tėrėsisht trajtimi i plotė i 14 shekujve, nga shek II para Krishtit deri nė shekullin XII pas Krishtit, periudhė kjo kur formohen kombet e gjithė vendeve evropiane, pėrfshirė edhe vendin tonė. Ēfarė pasoje do tė sjellė ky boshllėk nė mendėsinė e kėtij brezi maturantėsh?

Boshllėku pėr tė cilin flisni ju, nė kėtė tekst tė historisė nuk cenon vetėm mendėsinė e brezit tė tanishėm tė maturantėve, formimin historik, kulturor tė tyre. Ky boshllėk cenon nė tėrėsi historinė e shqiptarėve. Me kėtė boshllėk sikur u thuhet shqiptarėve, dhe tė huajve, qė do ta kenė nė duar kėtė tekst: shqiptarėt, iliro-shqiptarėt, nuk kanė vazhdimėsi nė historinė e tyre. Historia e shqiptarėve, na thotė ky tekst, ėshtė histori e pa vazhdimėsi! Ja njė argument qė historiani ynė i kėtij teksti u sjell autorėve tė Enciklopedisė sė Maqedonisė dhe autorėve tė shumtė serbė qė paragjykimet e tyre pėr shqiptarėt t'i stolisin edhe me "argumente", qė ua dhurojnė vetė shqiptarėt!

Botimi i kėtij teksti dėshmon edhe njėherė se nė Shqipėri historinė e bėjnė politikanėt dhe politikėn e bėjnė historianėt. Kjo metodė sundoi plotėsisht vitet e diktaturės dhe vijon tė sundojė nė kėto njėzet vite tė postdiktaturės. Deri kur mund tė vazhdojė ky absurd shqiptar? Historinė e shqiptarėve e bėn populli shqiptar, por historiografinė shqiptare po e shpėrfytyrojnė, po e shtrembėrojnė, po e falsifikojnė, po e keqpėrdorin rėndė politikanėt me shėrbėtorėt e tyre historianė, natyrisht pėr nevojat e veta. Kėshtu ėshtė nė Shqipėri dhe kėshtu ėshtė nė Kosovė! Sikur tė kishin njė kulturė historike, njerėzit e politikės ndoshta nuk do ta lejonin njė shpėrfytyrim, njė keqpėrdorim tė tillė tė historiografisė e aq mė pak tė jenė sponsorė, ndoshta, urdhėrdhėnės tė kėtij shpėrdorimi dhe keqpėrdorimi tė shkencės. Po tė kishin kulturė historike ata do ta dinin se tekstet e shkruara me porositė e tyre dhe pėr glorifikimin e tyre janė tė pėrkohshme sa edhe ata vetė dhe njė ditė do tė hidhen nė plehun e historisė. Por, mungesa e dijes, e kulturės dhe e etikės nuk u lejon tė shohin ēka ėshtė e pashmangshme tė shihet. Ky tekst i historisė, me titullin 'Historia e popullit shqiptar' (drejtimi natyror) 12, tregon qartė se pėrse kryeministri i Shqipėrisė, Sali Berisha, e shpartalloi Akademinė e Shkencave tė Shqipėrisė, pse i shkėputi prej saj institucionet shkencore, pse disa akademikėve u mori tė drejtėn qė tė jenė tė votuar nė organet drejtuese tė saj dhe pse nė organet drejtuese tė atyre institucioneve, mė nė fund, emėroi kė ai deshi tė emėrohej! I gjithė ky komplot kundėrdemokratik, kundėrkulturor u bė, pėrpos tė tjerash, pėr t'u krijuar kushtet qė historia e popullit shqiptar tė mbyllet, pėr brezat e sotėm, me historinė e Sali Berishės dhe tė Partisė sė tij! Kėso ēudie staliniste nuk ka ndodhur nė kohėn e diktaturės! Jo! Nė atė kohė tekstet historike e ndalnin historinė nė vitin e ēlirimit prej pushtimit italian, dhe pastaj, gjerman, domethėnė, nė vitin e ēlirimit prej fashizmit dhe nazizmit, kurse Sali Berisha e ndal nė derėn e banesės dhe tė kabinetit tė tij qeveritar!

Ngjarjet e revoltave tė vitit 1997 trajtohen nė kėtė tekst si "rebelim komunist". Ēfarė pėrfaqėson '97-a nė vėshtrimin tuaj, tashmė nė distancė dhe a ka nxjerrė mėsime politika shqiptare nga kjo ngjarje? Nė vitin 1997 populli shqiptar u ngrit kundėr regjimit autokratik, nė tė vėrtetė despotik, tė Sali Berishės dhe tė sejmenėve tė tij. Tė gjithė pėrbėrėsit e regjimit tė tij zbatonin njė teknologji regjimore frikėsuese, shtypėse, kėrcėnuese, fyese, nė tė cilėn ishin bashkuar dy pėrvoja tragjike: ajo despotike orientale dhe ajo sovjetike staliniste.

Jo rastėsisht mediat britanike pėr Sali Berishėn thoshin: nė krye tė Shqipėrisė ėshtė gjetur njeriu i shekullit tetėmbėdhjetė, i cili ka nė dorė mjetet e shekullit njėzet e njė! Nė vitin 1997 populli shqiptar nė tė vėrtetė bėri revolucion demokratik dhe u ēlirua prej kėtij regjimi. Por, ata qė erdhėn nė pushtet pastaj, ata nuk ditėn t'i bėjnė njėmendėsi, tė pėrhershme, frytet e atij revolucioni demokratik. Politika shqiptare, si po shihet, nuk ka nxjerrė mėsime prej atyre ngjarjeve. Mjerisht! Si mund ta shpjegojmė trajtimin nė njė tekst historie tė ngjarjeve aktuale, shpesh ngjarje qė nuk kanė marrė ende as pėrgjigjen e gjykatave? Pėr njerėzit qė kanė njė dije shkencore, qė njohin sadopak metodologjinė shkencore tė historiografisė, qė kanė etikė shkencore, ėshtė e ditur se bashkėkohėsia nuk mund tė jetė objekt i historiografisė. Dhe, nuk mund tė jetė objekt i historiografisė, sepse ėshtė i pamundshėm, ėshtė i munguar, vėshtrimi historik, prandaj edhe trajtimi shkencor, objektiv i saj. Si mund tė bėsh historiografi ti duke trajtuar tragjedinė e Gėrdecit kur ende prokuroria nuk e ka hequr prej rendit tė ditės tė Drejtėsisė shqiptare? Si mund tė bėsh historiografi ti duke e trajtuar politikėn gati njėzetvjeēare tė kryeministrit tė sotėm tė Shqipėrisė, kur dihet se ai e furnizonte regjimin e Millosheviēit me naftėn prej Shqipėrisė, kur dihet se ai me "diplomatėt" e Kosovės nė Tiranė pėrndiqte ushtarėt e ardhshėm tė UĒK-sė, qė kishin ardhur tė stėrviteshin nė Shqipėri, kur dihet se ai me dhjetėra herė kishte kėrkuar nė foltoret nė Shqipėri dhe nė foltoret nė Evropė vetėm autonomi pėr Kosovėn, kurse tani, edhe vetė, edhe pėrmes hyzmeqarėve politikė nė disa media, e thotė tė kundėrtėn? Si mund tė bėsh historiografi ti duke i trajtuar si tė vėrteta gjithė gėnjeshtrat, mashtrimet qė shqiptonte tani e njėzet vjet kryeministri i sotėm Shqipėrisė pėr njėmendėsinė shqiptare, pėr kundėrshtarėt politikė, pėr rolin e krijuesve tė ndryshėm nė diktaturė e pėr shumė ēka tjetėr? Do bėsh historiografi duke u mbėshtetur nė thashetheme partiake? Do bėsh historiografi duke u mbėshtetur nė artikuj tė gazetave partiake? Do bėsh historiografi duke u mbėshtetur nė fjalimet e funksionarėve partiakė, gjuha propagandistike e tė cilėve nuk ndryshon prej gjuhės propagandistike tė stalinizmit mbi planet pesėvjeēare? Jo, me tė "dhėna" tė tilla nuk bėhet historiografi, nuk bėhet shkencė. Me tė dhėna tė tilla bėhet gazetari propagandistike partiake. Nxėnėsit tanė, maturantėt tanė, lexuesit tanė nė Shqipėrinė shtetėrore e nė Kosovė e kemi pėr detyrė intelektuale dhe morale t'i mbrojmė prej kėtij helmi partiak, qė u jepet atyre me titullin e historisė sė popullit shqiptar.

Si do ta portretizonit njė historian model? A mund tė gjejmė sot shembuj tė kėtillė nė radhėt e historianėve shqiptarė?

Nuk mund tė jesh historian i mirė, historian i rėndėsishėm pėr historinė e popullit tėnd, nė qoftė se dijen metodologjike, dhe kulturėn historike, dhe dhuntinė krijuese nuk i mbėshtet nė parime etike. Mė pyesni a mund tė gjejmė historian tė kėtillė nė radhėt e historianėve shqiptarė? Po. Pa dyshim po. Shqipėria ka historianė tė shquar. Shqipėria kishte dhe ka njė varg historianėsh, gjuhėtarėsh, arkeologėsh, etnografėsh shumė tė shquar. Po pėrmend disa historianė tė brezit tė vjetėr. Aleks Buda, Kristo Frashėri, Arben Puto, Kristaq Prifti - po kėta janė emra tė mėdhenj tė historiografisė shqiptare. Paskal Milo ėshtė historian i shquar me kulturė, me dhunti, me etikė shkencore, i cili, mjerisht, ka humbur shumė kohė nė politikė. Prej brezit tė ri dua tė pėrmend njė historian, qė sot shquan si maje e lartė nė historiografinė shqiptare: Pėllumb Xhufi. Tė gjithė i nderoj dhe i dua shumė: me Ali Hadrin ne nė Kosovė na e kanė mėsuar historinė e popullit shqiptar, tė Shqipėrisė dhe tė Kosovės. U jemi mirėnjohės pėrjetė.

Ėshtė e qartė nevoja qė kanė shqiptarėt pėr njė histori pėrtej politikės. Por, kur do tė mund ta kenė njė histori tė tillė? Njė histori tė tillė, mbipolitike, njė histori vėrtet shkencore, njė histori tė tillė, tė shkruar me kulturė historike dhe shkencore nė pėrgjithėsi, me etikė shkencore, shqiptarėt do ta kenė vetėm kur Shqipėria dhe Kosova tė bėhen shtete vėrtet demokratike, ēka sot nuk janė. Nuk janė shtete vėrtet demokratike dhe nuk janė shtete tė pėrfunduara si shtete. Dhe, kur prej politikės tė shkojnė mbeturinat e diktaturės qė nė pushtet janė ngritur duke kamxhikosur paturpėsisht mbas vdekjes Enver Hoxhėn, tė cilit i kanė shėrbyer pėrtokas, tė cilin e kanė madhėruar si hyjni! Domethėnė: Mjerimi moral dhe servilizmi i ri nuk i lejojnė tė shohin se Perėndia i tyre, Enver Hoxha, i cili e kishte vėnė Shqipėrinė nėn njė regjim dhune tė pėrgjithshme, qė e dėnon ēdo mendje liridashėse e demokratike, njėkohėsisht ka bėrė shumė pėr Shqipėrinė: e ka nxjerrė prej prapambetjes sė tmerrshme materiale, institucionale, arsimore, shėndetėsore, duke e bėrė shtet, tė fortė, tė organizuar (sado policor), me tė gjitha institucionet mė tė larta tė shtetit anėtar tė OKB-sė, tė arsimit, tė shėndetėsisė, tė shkencės, tė kulturės. Njė histori tė tillė, shkencore dhe tė shkruar ndershėm, shqiptarėt do tė mund ta kenė vetėm kur politika shqiptare tė ēlirohet prej Sali Berishės dhe sali berishave nė politikė, nė historiografi dhe nė shkencė nė pėrgjithėsi. Dhe, kjo ditė nuk ėshtė larg: mė sė shumti edhe tre-katėr vjet.