Me tė vėrtetė nuk ėshtė e tepėrt t'a themi se akoma ndjehemi tė fyer e tė tronditur nga sulmi huligan qė u ndėrmor pothuaj gjatė gjithė kėsaj vjeshte mbi Kadarenė dhe familjen e tij. Ē'ėshtė e vėreteta, (fatkeqėsisht!) jemi mėsuar tashmė me qėndrimet e njė pjese tė opinionit tė kėtushėm kundrejt figurės sė shkrimtarit Kadare, por qė shpata e helmatisur tė godiste kaq fort, kėtė s'besoj se e priste kurrkush. Aq mė tepėr nė njė moment kur Akademia suedeze pėrcaktonte Nobelin e radhės nė letėrsi. Mendoj se ky ishte kulmi, mė tej s'ka ku tė vejė arroganca dhe budallallėku babaxhan i asaj pjese tė medias qė shėrbeu si kanal pėrcjellės i kėtij vandalizmi antihuman dhe antikombėtar, po aq sa anti-Kadare. Kur gjuhėt e para tė zjarrit u shfaqėn nė formėn e titrave nė Neės 24, pėrpara njė muaji, lidhur me njė ngjarje tė kaluar dhe shumė tė pėrfolur, duke e pasė parasysh se njė suplement i po tė njėjtės gazetė mė kishte detyruar kėtu e dy vjet tė shkuara tė botoj njė shkrim tjetėr nė pėrkrahje tė Kadaresė, - e mora fillimisht si njė spekullim tjetėr tė rradhės dhe aspak s'mė vajti mendja se degjenerimi moral i medias kėsohere do tė kthehej shumė shpejt nė njė epidemi me pėrmasa tragjikisht shumė tė gjera. Lajthitja e kėsaj radhe s'ishte as vetėm e tipit Qose, qė kėrkon t'a zhbėjė vlerėn e letėrsisė kadareane pėr t'a zėvendėsuar me letėrsinė e tipit "Preja e njė martese tė lodhur", por ishte njė lajthitje tejet e ligė dhe haluēionante, njė mėsymje absolutisht e pamėshirė pėr t'a zhbėrė fenomenin kulturor dhe njerėzor Kadare deri nė themele. Duke parė tensionin nė rritje, interesimi pėr t'a ndjekur me seriozitet kėtė plojė tė dhimbshme ishte maksimal. Ndoqa me kujdes shkrimet ditė pas dite, debatet nė tv, dhe prita me padurim reagimin e shkrimtarėve bashkėkohės tė Kadaresė, gjė qė s'ndodhi.

Nė vend tė kėtyre, ca pak qė e mbrojtėn kolegun, qenė ata tė viteve '70 - '80 (Pėllumb Kulla, Rudolf Marku) dhe tė viteve '90 (Viron Graēi). Kjo pėr mua ėshtė 100 herė e pamoralshme, madje pėr mendimin tim i fajėson nė mėnyrė indirekte disa prej tyre, nė mos pėr intrigė tė fshehtė, tė paktėn pėr smirė dhe xhelozi tė pėrmasave verbuese. Tragjike! Kafenetė luksoze tė Tiranės dhe mė tej, gėlojnė nga garat e vipizmit obskurant, ndėrsa u desh qė motra e Kadaresė tė ngrihej e para, e vetme, pėr mbrojtjen e vėllait tė saj, shqiptarit vėrtetė tė shquar, me njė shkrim plot dėshprim botuar tek "Shekulli". Shkrimtarėt heshtnin. Shkrimtari i madh qėllohej nga tė gjitha anėt. Fshikullohej njeriu qė pėrfaqėson kulturėn tonė kombėtare nė botė. Gazeta ēdo ditė nxirrte me shkronja tė mėdha "fakte tė reja" pėr familjet Rrapi dhe Kadare. Obskurantėt nė Tiranė pinin kafé, lexonin gazetat dhe bėnin sehir. Qosja nė Prishtinė fėrkonte duart. Paskal Milo tek e pėrditshmja "Panorama" shkruante se "Ismail Kadare ėshtė nė krizė personale dhe morale." Ndėrsa Turqia bėhej gati tė festonte Nobelin e saj nė letėrsi. Shkrimtarėt, "kėta qyqarė", siē thoshte Zija Ēela pak muaj mė parė, heshtnin…
***
Nuk e di ē'ka ndodhur nė ndėrgjegjen e njerėzve, por mua mė ka lėnė njė shije tė hidhur divergjenca mediatike, apo dėshira pėr tė krijuar edhe shfaqjen radikaliste tė radhės edhe nė disa televizione tė mėdha si tv Klan dhe TCH, pėrsa i pėrket investigimit mbi ēėshtjen Kadare. Njė tė enjte, ndėrsa tv Klan nė emisionin e njohur "Opinion" intervistoi Kadarenė, Tch s'vonoi dhe i drejtoi mikrofonin familjes Rrapi. Javėn tjetėr kur tv Klan zhvillonte njė debat me pėrkrahės dhe sulmues tė Kadaresė, TCH zhvillonte njė bisedė me Rexhep Qosen, njėrin prej kundėrshtarėve kryesorė tė shkrimtarit.

Kur heshti tv Klan, heshti dhe TCH. Po tė vazhdonte mė gjatė tv Klan, do tė vazhdonte sigurisht dhe TCH. Megjithatė, pavarėsisht bisedave televizive, fushata e bujshme ngeli si spicė nė mendjet e njerėzve, diskutohej nė lokale, nė rrugė, nė makinė, nė tren, nė qendra pune, madje njė ditė prej ditėsh edhe nxėnėsit e mi gjimnazistė mė kėrkuan me insistim t'iu flisja diēka rreth kėsaj shurakame qė rrethonte Kadarenė. E kuptova me pezm tė madh ēfarė dėmi ishte shkaktuar ndaj shkrimtarit, por jo vetėm ndaj atij; pothuaj ndaj gjithė letėrsisė shqipe. Mė habiti fakti qė edhe ata kishin qėndruar para ekraneve pėr t'a ndjekur kėtė plojė tė dhimbshme dhe tani tė pasqaruar pėr asgjė mė drejtoheshin mua.

Atėherė e kuptova se ky nuk kishte qenė njė fshikullim pėr faje tė vjetra tė shkrimtarit, por njė tentativė e mirėorganizuar pėr ekzekutimin moral tė tij, prej njė ēete inkuizitorėsh tė egėr, e udhėhequr nga antikadareanė tė vjetėr, armiq idealesh me shkrimtarin.Dhe pėr ēfarė?! Qosja thoshte nė intervistėn e tij se Kadareja duhet tė ishte i guximshėm qė ta kundėrshtonte sistemin (vini re konotacionin martirizues), ndėrsa mė vonė njė pyetjeje tjetėr i pėrgjigjet se tashmė ka ardhė koha tė flasim pa frikė. Pse tani, more? Mė pėrpara kishit frikė ju?! Po nėse ėshtė ashtu, keni moral atėherė ta kėrkoni me insistim njė gjė tė tillė nga dikush tjetėr? Pastaj mė poshtė Qosja pretendon se debati ishte njė gjė me vlerė dhe s'kupton aspak sa ia ka nxirė figurėn vetes me ato qė thotė, madje mė shumė se kolegut tė tij Kadare. Ai rreket me mish e me shpirt tė kapė ndonjė fakt qė ėshtė kundėr Kadare dhe tė merret me interpretimin e tij deri nė qeliza, ndėrsa me pėrmasėn vigane tė Kadaresė shkrimtar s'ka guxim tė merret, por as ka zemėr pėr tė thėnė njė fjalė tė mirė pėr tė. Askush s'i beson ato qė thotė Qosja se Kadareja ka qenė shkrimtar i realizmit socialist, se ka shkruar sipas kėrkesave tė sistemit. Ai vetė e theksoi se letėrsisė sė realizmit socialist nuk i lejohej zymtia, po veprat e Kadaresė as lexuesi mė i rėndomtė s'besoj t'i radhisė nė radhėn e veprave me pėrmbajtje tė gėzuar.

Qosja e njeh mirė letėrsinė shqipe dhe po tė dojė tė thotė tė vėrtetėn, s'ėshtė nevoja t'ia kujtojė njeri se grija, shiu, vjeshta, dimri, ngjyra e limontė, piramidat, kafkat, pėrbindshat janė disa nga leksemat alegorike qė evokonin realitetin e mėnxyrtė tė asaj kohe, ndėrkohė qė realizmi socialist kėrkonte me ngulm temėn e ditės, heroin komunist me rolin e tij si edukator i masave si dhe pasqyrimin e arritjeve tė shtetit komunist. Por edhe nėse Qosja dhe pėrkrahėsit e luftės sė tij pėr tė ēmitizuar fenomenin Kadare, argumentojnė sipas mėnyrės sė tyre (gjė qė s'ėshtė e panjohur) se Kadare s'ėshtė ndonjė shkrimtar qė di t'a sjellė "tė bukurėn, estetiken qė janė veēantitė kryesore tė artit" (citim sipas thėnieve tė Qoses nė intervistėn e tij tė fundit nė TCH, a thua se Kadareja s'i njeh dhe s'i ka realizuar me sukses nė veprat e tij), atėherė kėta pretendues, le tė gjejnė njė shkrimtar tjetėr shqiptar tė tė gjitha kohėrave dhe le t'a vėnė pėrballė Kadaresė dhe opinionit publik shqiptar. Por edhe nėse s'gjejnė njė dominant, le tė gjejnė njė ekuivalent tė tij. Por nėse nuke bėjnė dot njė gjė tė tille, atėherė mendoj se ka ardhė koha, qė debati i turpshėm i kėsaj vjeshte tė mbyllet njėherė e pėrgjithmonė, ngase s'pati asgjė tė moralshme dhe s'krijoi asnjė opinion me vlerė nė publikun shqiptar apo tė huaj.

Nė verėn e kėtij viti njė gazetar i njohur skocez (A. G. Gill) botoi nė njė tė pėrditshme tė madhe londineze njė artikull tejet kritik dhe diskriminues pėr Shqipėrinė, gjė qė shkaktoi reaksion tė fortė ndėr ne. Jam i bindur se po tė kishte kohė t'a mėsonte dhe kėtė fakt, gazetari nė fjalė s'do mėnonte t'a mbyllte artikullin e tij me fjalėt, se ne shqiptarėt s'i njohim dhe s'i vlerėsojmė siē duhet as personalitetet tona kombėtare qė na japin vlerė jo vetėm neve, por mbarė qytetėrimit europian.

*Pjesė e artikullit tė autorit "Tė "shtatėt" kundėr… Kadaresė, ose epilogu i njė vjeshte turpi". Artikullin e plotė mund ta lexoni nė ėėė.shekulli.com.al